Gelmeyen elektrik Türkiye'yi çarptı!

Deniz ÇİÇEK / Seçkin ÜREY / HT GAZETE

Türkiye’de dün saat 10.36’da hayat karardı! Van’ın merkezi dışında 80 ilin tamamında elektrikler bir anda kesilirken, gün boyunca nedeni hakkında kesin bir açıklama yapılmadı. Türkiye genelinde metrolar, konutlar, hastaneler, sanayi tesisleri, trafik lambaları elektriksiz kaldı; hayat saatlerce durdu. Jeneratörü olmayan hastanelerde, ameliyatlar ertelendi. Kesintiyle ilgili söylentiler dalga dalga yayılırken, önce Türkiye enterkonnekte elektrik sisteminin Avrupa’dan koptuğu hatta sistemden atıldığı öne sürüldü. Ardından terör ve siber saldırı konuşuldu. Elektrik fiyatları düşük olduğu için bazı santralların üretimi kestiği ve arz-talep dengesinin bozulduğu da bir başka iddia olarak ortaya atıldı.

ENKA’NIN SANTRALI KENDİNİ KAPATTI

Beklenen açıklama biraz gecikmeli olarak Enerji Bakanı Taner Yıldız’dan geldi. Yıldız, İzmir’de özel sektöre ait bir santralın devre dışı kalması nedeniyle sistemde domino etkisi yaşandığının kendisine iletildiğini belirtti. Elektrik kesintisinin saat itibarıyla arzın fazla talebin az bir zaman diliminde gerçekleştiğinin altını çizen Yıldız “Bu nedenle enerji yetersizliği diye bir şey söz konusu değil. İletim hatlarından veya manevra dediğimiz bir hadiseden kaynaklanıyor olabilir” dedi. Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) yetkilileri de kesintinin kaynağının İzmir bölgesinde kurulu santrallardaki güç kaybı olduğunu ve bunun tüm sistemi etkilediğini belirtti. Nitekim kriz masası yetkilileri dünkü krizin başlangıcını şöyle anlattı: “Dün önce Petkim Aliağa’daki santral derve dışı kaldı. Sonra Enka’nın santralı ardından da Soma Termik Santralı devre dışı kalınca domino etkisi ile bütün sistem çöktü. Bütün santrallar alarm verdi.”

Enka yetkilileri de, “Saat 10.36 itibarıyla düşük frekans nedeniyle yük atmalar başladı. Normalde 50 hertz (HZ) olması gereken frekans önce 49, ardından 47 hz’ye kadar düştü. Böyle olunca santrallar kendini korumaya alır ve kapatır. Bizde de öyle oldu, İzmir ve Adapazarı bölgesindeki doğalgaz termik santrallarımız kendini kapattı. Ancak bu sadece bizde değil, diğer tüm santrallarda da oldu” diye konuştu.

BİR GÜN ÖNCE PROVASI YAŞANDI

Dün Türkiye’yi karartan sistemdeki çökmenin bir gün önce ‘bölgesel’ olarak provası yaşandı. Adana, Mersin ve Gaziantep’te aşırı yüklenmeye bağlı olarak elektrikler kesildi. TEİAŞ’ın müdahalesi sonrasında bu illere elektrik verildi. TEİAŞ’ın İşletme ve Bakım Müdürlüğü’nün Facebook sayfasında neler yaşandığının ipuçları da vardı. Pazartesi günü Erzin- Gaziantep iletim hattında B fazının koptuğuna işaret edilirken, “Buna bağlı olarak bölgedeki santrallar dalgalanma neticesinde servis harici oldu. Adana bölgesi ada konumunda kaldı ve frekans 48.6 Hz’e kadar düştü. Bu sebeple saat 10.35 civarında ENTSO-E Avrupa bağlantı hatları olan 380 kV Hamitabat-Bulgaristan 1-2 ve Babaeski-Yunanistan hatları aşırı yük sınırlarını aştı. Düşük frekansa bağlı olarak yük atmaları yaşandı” denildi.

1 SAATTE 100 MİLYON $ KAYIP

80 ilde yaşanan elektrik kesintisi, ekonomik olarak da önemli bir kayba yol açtı. Sanayi bölgelerinde üretim durdu. Ankara Sanayi Odası Başkanı Nurettin Özdebir, “Türkiye’nin Gayri Safi Milli Hasılası 800 milyar dolar. Üretimin 24 saat sürdüğü varsayılırsa kesinti, her saat için 90-100 milyon dolar arasında bir üretim kaybı anlamına gelir. Kayıp çok daha büyük olabilir” dedi.

VERGİYE 2 NİSAN’A KADAR SÜRE

Kesintinin tüccar, esnaf ve sanayiciler için önemli bir ödeme gününe denk gelmesi kilitlenmelere neden oldu. Dün başta KDV olmak üzere birçok vergi kaleminin beyanname verme ve ödemelerinde son gündü. Bunun üzerine akşam saatlerinde Gelir Vergisi için 2 Nisan’a kadar ek süre verildi, prim tahsilatı için ise 7 Nisan’a kadar borçlulara süre tanındığı bilgisi geldi.

PETKİM DEVRE DIŞI KALDI, ÜRETİM DURDU

Elektrik kesintisi Türkiye genelinde İstanbul’dan Gaziantep’e kadar binlerce fabrikada üretimin durmasına neden oldu. En büyük gelişme ise İzmir Aliağa’daki Petkim’de yaşandı. Petkim’de kesintinin yaşandığı saat 10.36’dan itibaren üretim durdu. Haberin yayıma hazırlandığı dün 19.30 itibarıyla tesisler hâlâ devreye giremedi.

ZARAR TESPİTİ YAPILIYOR

Petkim’in tarihinde ilk kez 6 saatten fazla üretime ara verildi. Socar Türkiye CEO’su ve Petkim Yönetim Kurulu Üyesi Kenan Yavuz, “Bizim kendi üretimimiz için kullandığımız 125 megavatlık bir elektrik üretim santralımız var. Aynı zamanda Türkiye enterkonnekte sistemine bağlı bir santral. Elektrik kesintisi yaşanınca sistem santralımızdan elektrik çekmeye çalıştı” diye konuştu.

Elektrik kesintisinin büyüklüğü karşısında Petkim’in elektrik üretim santralının kapasitesinin çok küçük kaldığını ifade eden Yavuz, “Bu yüzden santralımız devre dışı kaldı. Bu da üretimin durmasına neden oldu. Geçmişte de benzeri olaylar yaşadık ama dışarıdan hiç hissedilmedi. Tarihimizde ilk defa 6 saati geçen bir üretim kesintisiyle karşılaştık” dedi.

Hem tesisleri tekrar devreye almaya hem de zararı ölçmeye çalıştıklarını anlatan Kenan Yavuz, “Tehlikeli bir durum söz konusu değil” ifadesini kullandı.

KRİZ MASASI KURULDU

TEİAŞ’a ait Gölbaşı Yük Tevzi Merkezi’nde bir kriz masası oluşturuldu. İstanbul başta birçok ile öğleden sonra elektrik geldi. Kesintiler gün boyu sürdü.

BACALAR ALEV ALEV

İzmir Aliağa’da ulusal elektrik hattından beslenen Petkim tesislerinde, elektrik kesintisi sonrası bacalardan alev çıktı. Çevreden yangın olarak algılanan bu durum karşısında yetkililer “Kesintiyle soğutucuların devre dışı kalması üzerine bacalardan alev çıktığı, sistemin devre dışı kaldığı ve bir sorun olmadığı” açıklaması yaptı.

OTOYOLDA KAZA

Otoyol olarak tabir edilen büyük elektrik hatlarındaki 50 Hertz (Hz) olması gereken frekansta % 10’a varan düşüşler olduğu ve arızanın bundan kaynaklandığı belirtiliyor. Bir santral arıza ya da bakım nedeniyle devre dışı kalırken, hızla bir diğeri devreye alınıyor. Bu sırada üretim ya da talepteki düşüş frekansı aşağıya çekebiliyor. Krizin de işte bu sırada çıktığı öne sürülüyor.

VAN’I İRAN KURTARDI

-Tüm Türkiye’yi saran kesintiden tek etkilenmeyen Van şehir merkezi oldu. Bunun nedeni olarak Van’ı besleyen enerjinin İran’dan alınması gösterildi.

-Enerji sorununa karşı Bulgaristan'dan 1000 megavatlık elektrik alındı.

-Siber saldırı iddialarına karşın BTK söylentileri yalanladı.

-Elektrik gelse bile 3G ve internet bağlantısında sorun yaşandı. Sosyal meydadaki en önemli gündem kesintiydi.

-Manisa Organize Sanayi Bölgesi’nde fabrikalar yarım saatliğine durdu. Bölgenin kendi doğalgaz santralının ürettiği elektrik fabrikalara yönlendirildi.

-Gaziantep Organize Sanayi Bölgesi’nde de binlerce insan, saatlerce elektriklerin gelmesini fabrikalarının önünde bekledi.

-Krizi fırsata çevirmek isteyen jeneratör şirketleri yağmur gibi bülten gönderdi.