Emekliye 25 milyar lira intibak!

AHMET KIVANÇ - DENİZ ÇİÇEK / HABERTÜRK

İntibak farkı hesabında gelişme hızının yüzde 75'i baz alınırken, neden gelişme hızının tamamı yerine bu oranın esas alındığı merak konusu oldu. 2000 sonrası emekliler hangi yıl emekli olmuşlarsa 2000 sonrası çalışmalarına karşılık gelen kısmi aylıkları gelişme hızının tamamından faydalandı. İntibaktaysa 2000 öncesi emeklilerin 1999 yılında hesaplanan aylıkları, 2008 yılına kadar gelişme hızının yüzde 75'inden faydalandırılacak.

Örneğin; 2004'te emekli olan bir kişi sadece 2000, 2001, 2002 ve 2003 yıllarının gelişme hızından faydalanacak. Oysa intibakta 2000 öncesi emekliler 2008 yılına kadar geçen bütün yılların, yani 8 yılın gelişme hızının yüzde 75'inden faydalanacak. Gelişme hızının tamamının verilmesi halinde, 3600 günden ve asgariden prim yatıranların aylıklarında da artış meydana gelecekti.

Bu durumda zaten sistem tarafından alt sınır aylığı uygulanarak desteklenmiş olan aylıklar, bir kez daha desteklenerek artırılacak, bu da 2000 öncesi alt sınırdan aylık alanlarla 2000 sonrası alt sınırdan aylık alanlar arasında 2000 öncesi lehine yeni bir dengesizlik oluşturacaktı.

2013 YILI MALİYETİ 2.7 MİLYAR TL OLDU

Toplam 1.9 milyon emeklinin aylıklarına artış getiren intibak düzenlemesinin 2013 yılı maliyeti 2.7 milyar TL olarak belirlendi. İntibakın yıllık maliyeti her yıl azalma göstererek, 2023 yılında 1 milyar TL'ye kadar düşecek. Söz konusu maliyet, bu yıldan itibaren 1 milyar TL'nin altına inecek ve 2031-2034 yıllarında 100 milyon lira olacak. İntibak iyileştirmesinin Sosyal Güvenlik Kurumu'na önümüzdeki 22 yıl için toplam maliyeti 25 milyar TL olacak.

2000 SONRASI EMEKLİLER NEDEN İNTİBAK ALAMIYOR?

SSK emekli aylık hesaplama sistemi yıllar içinde değişirken, en köklü değişiklik 2000 yılında yapıldı. 2000 yılına kadar uygulanan, çalışmaların sadece son 5 veya 10 yılının dikkate alındığı gösterge sistemi, bu tarihte terk edilerek, sigortalıların bütün çalışma hayatı boyunca ödediği primlerin dikkate alındığı ve primlerin TÜFE ve gelişme hızının tamamıyla güncellendiği bir sisteme geçildi. 2000 yılından önce çalışması olup, 2000 yılından sonra emekli olanlardaysa karma sistemle aylık hesaplanıyor. 2000 sonrası sistemde, 2000 öncesi çalışmalara ait kısmi aylıkla 2000 sonrası ödenen primler, aylık bağlama tarihine kadar TÜFE ve gelişme hızının yüzde100'üyle güncelleniyordu.

(2008 yılında bu sistem de değişerek, gelişme hızının yüzde 30'u dikkate alınmaya başlandı) 2000 öncesi bağlanan aylıklarsa sadece enflasyon oranında artırılıyor ve gelişme hızından faydalandırılmıyordu. Bu durum 2000 öncesi ve sonrası emekli aylıkları arasında bariz bir farklılaşma yarattı. Getirilen sistemle, 2000 öncesi emeklilerden, sistem tarafından desteklenmeden kendi çalışmalarıyla aylığa hak kazananlara, refahtan pay veriliyor. Sorunun büyüğü bu döneme ait olduğu için, yapılan düzenleme 2000 öncesi emekli olanlarla sınırlı tutuldu.

2000 ÖNCESİ EMEKLİLERİN TAMAMI İNTİBAK ALMIYOR

İntibak düzenlemesi bir zam değil. Bu nedenle bütün aylıkların artması gibi bir durum yok. 2000 yılından önce emekli olup aylık alan yaklaşık 2.7 milyon kişi bulunuyor. İntibaktan emeklilerin yüzde 70'i faydalanacak. Bu faydalananların yüzde 75'i yaşlılık aylığı alıyor. Yaşlılık aylığı alanlarınsa yüzde 88'i artıştan faydalanacak. Kapsam dışında kalan yüzde 30'un yüzde 6'sı ölüm aylığı alan dul ve yetimlerle malullük aylığı alanlardan oluşuyor. Malullük aylıkları 1800 gün, ölüm aylıklarıysa 900 gün veya 1800 gün üzerinden bağlanmış bulunuyor. Dolayısıyla, bu durumdaki kişiler, çok düşük gün sayıları bulunmasına rağmen emeklilik hakkı sağlandığı için sistem tarafından daha önce desteklenmiş durumda. Bu nedenle, kapsam dışında kalanlar, genellikle 5000 günün altında çok düşük primler ödeyerek yaşlılık aylığı alanlarla malullük ve ölüm aylığı alanlardan oluşuyor.

SÜPER EMEKLİLER NASIL FAYDALANACAK?

1987 yılında 1400 göstergeden emekli aylığı alanlara 5000 göstergeye kadar gösterge satın alma hakkı verildi. Bu haktan yaklaşık 63 bin kişi faydalandı. Bugün itibariyle bu kapsamda aylık alan 39 bin kişi bulunuyor. Ancak, 1987 yılında süper emeklilikle ilgili yapılan düzenlemenin Anayasa Mahkemesi tarafından > eşitliğe aykırı bulunarak iptal edilmesi nedeniyle, bu gruptakilerin aylıkları donduruldu. Bu grupta yer alan kişiler üst göstergelerden > aylık aldıkları için bunlar da söz konusu intibak artışlarından > yüksek oranlarda faydalanacak.

İNTİBAK KAPSAMINDA OLMAYAN EMEKLİLER

İntibak düzenlemesi kapsamına alınmayan emekli grupları şöyle:

- SSK tarım emeklileri

- Bağ-Kur tarım emeklileri

- Emekli Sandığı ve memur emeklileri

- 2000 yılından sonra emekli olanlar

- 2000 yılından sonra vefat eden aktif sigortalılar

SSK TARIM EMEKLİSİ:

2000 öncesindeki aylık bağlama sistemiyle 2000 sonrası yöntem arasında aylıklarda farklılık oluşmuyor. Bu grup 3600 günle emekli olduğu için maaşlarında bir farklılık bulunmuyor. 2000 yılı öncesi tarım emekli aylıkları yönünden bir > eşitsizlik ve 2000 öncesinde emekli olanlar aleyhine bir durum söz konusu değil. Ayrıca yapılan seyyanen zamlar nedeniyle bu grubun aylıklarında 2002-2012 arasında nominal olarak yüzde 269, reel olarak da yüzde 51 artış gerçekleşti.

BAĞ-KUR ESNAF EMEKLİSİ:

Bağ-Kur'da 2008 yılına kadar basamak sistemi uygulandı. Ayrıca, 2003 yılı Nisan ve Haziran ayları arasında bağlanan tüm aylıklar, gelir tablosuna göre hesaplandı. Bu nedenle, aylıklar arasında önemli bir farklılaşma oluşmadı.

BAĞ-KUR TARIM EMEKLİSİ:

İntibak ihtiyacı, aylık bağlama sistemlerinin değiştirilmesinin sonucu, aylıkların farklılaşmasından ortaya çıktı. Oysa Bağ-Kur tarım aylıklarında çok önemli bir sistem değişikliğine gidilmedi. Bu nedenle de bu aylıklar yönünden bir intibak ihtiyacı bulunmuyor. Ayrıca seyyanen yapılan zamlar sayesinde 2002-2012 yılları arasında bu grubun asgari aylıklarında nominal olarak yüzde 712, reel olarak da yüzde 231 artış gerçekleşti.

MEMUR EMEKLİLERİ:

Şu anda emekli grupları içerisinde aylık genel seviyesinin en iyi olduğu grup memur emeklileri. Memur emeklilerinin aylıkları unvanlarına, kıdemlerine ve ek göstergelerine göre hesaplanıyor. Dolayısıyla bu şartları aynı olan memurların aylıkları arasında bir farklılık bulunmuyor. Eş düzeydeki bir memura yapılan iyileştirme, kişi emekli olsa bile mutlaka ona yansıtılıyor. 1999 yılında emekli olan müdürle 2010 yılında emekli olan müdür arasında kıdemleri eşitse aylık farkı bulunmuyor.

YARIN: YENİ BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ NASIL İŞLEYECEK?