Evlenme ödeneğinden olmayın!

İŞ HAYATI - Ali TEZEL / HT EKONOMİ

Ali Bey, 2 yıl önce gelin oldum. Evlendiğim anda annemden yetim aylığı alan birisiydim. Geçen hafta sizin yazılarınızdan birinde görünce, evlenirken çeyiz parası alma hakkımın olduğunu öğrendim. Ancak evliliğimin üstünden 2 yıl geçmek üzere, bana bu parayı verirler mi? İsmi saklı

Uzun yıllar, müfettişlik ve başmüfettişlik-grup başkanlığı yaptığım SGK, çok ilginç kurumlardan biridir. Yasalarla millete tanınmış hakları hatırlatmaz, üstelik hatırlatmadığı gibi hakkın üzerinden 5 yıl geçerse üstüne de yatar. Bu sebeple sosyal güvenlik haklarını öğrenmek ve üstüne üstlük bir de SGK'dan "talep etmek" zorunluluğunuz var.

Sayın okurum, 5510 sayılı kanunun "Evlenme ve cenaze ödeneği" başlıklı 37. maddesine göre;

"Evlenmeleri nedeniyle 34'üncü maddeye göre bağlanan gelir veya aylıkları kesilmesi gereken eş veya çocukların, evlenmeleri ve talepte bulunmaları halinde almakta oldukları aylık veya gelirlerinin bir yıllık tutarı bir defaya mahsus olmak üzere evlenme ödeneği olarak peşin ödenir. Evlenme ödeneği alan hak sahibinin aylığının kesildiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde boşanması halinde, bir yıllık sürenin sonuna kadar gelir veya aylık bağlanmaz.

Evlenme ödeneği verilmesi halinde, diğer hak sahiplerinin aylık veya gelirleri evlenme ödeneği verilen sürenin bitimini takip eden ödeme döneminden itibaren 34'üncü maddeye göre yeniden belirlenir..."

Madde metninden de görüleceği üzere, vefat etmiş anne veya babasında yetim aylığı alan kız çocukları evlenirse, kendilerine 24 aylık yetim aylığı kadar çeyiz parası-evlenme ödeneği ödenir. Evlilik 2 yıldan önce son bulursa yeniden bağlanacak yetim aylığı 24 ay dolunca başlar.

İSTEME SÜRESİ BEŞ YILDIR

Yine 5510 sayılı kanunun "Zamanaşımı, hakkın düşmesi ve avans" başlıklı 97. maddesine göre;

"Bu kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde, iş kazası, meslek hastalığı ve ölüm hallerinde bağlanması gereken gelir ve aylıkların, hakkın kazanıldığı tarihten itibaren 5 yıl içinde istenmeyen kısmı zamanaşımına uğrar. Bu durumda olanların gelir ve aylıkları, 5 yıl geçtikten sonra, yazılı istek tarihini takip eden ay başından itibaren başlar.

Kuruma müracaat etmemenin haklı bir sebebe dayandığını genel hükümlere göre ispat edenler hakkında, yukarıdaki hükümler uygulanmaz.

Kısa vadeli sigorta kollarından ve ölüm sigortasından kazanılan diğer haklar, hakkın doğduğu tarihten itibaren 5 yıl içinde istenmezse düşer."

Yukarıdaki madde gereğince, SGK Başkanlığı, Mithatpaşa Caddesi No: 7, Sıhhiye-Ankara adresine, evlenme ödeneği isteğinizi belirten bir dilekçe gönderin, ekine de evlenme cüzdanınızın bir fotokopisini ekleyin. Size en yakın kamu bankasına TC kimlik numaranıza paranız gönderilir.

Bu kanuna göre bağlanan gelir ve aylıkları, tahakkuk ettirildiği tarihlerden itibaren aralıksız 6 ay sonuna kadar tahsil etmeyenlerin gelir ve aylıkları, gelir ve aylık bağlanma şartlarının devam edip etmediğinin tespiti amacıyla durdurulur.

Genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin alacakları, hakkı doğuran olayın öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl içinde istenmezse zamanaşımına uğrar, hakkı doğuran olay tarihinden itibaren ise 5 yıl sonunda düşer.

Sigortalılar ile bunların hak sahiplerinin, genel sağlık sigortalıları ile bakmakla yükümlü olduğu kişilerin, bu kanunun uygulanması bakımından hak ettikleri alacaklarının süresi içinde ödenememesi halinde, avans verilmesine kurum yetkilidir.

Sağlık hizmeti sunucularına, tahakkuk etmiş alacakları faturaların teslim tarihinden itibaren en geç 75 gün içinde ödenir. İşlemlerin gecikmesi halinde tahakkuk eden tutarın % 75'i ila % 90'ı arasındaki tutar, son ödeme tarihini takip eden ilk iş gününde alacaklarından kesilmek üzere avans olarak ödenir.

Staj sigortası emekliliğe başlangıç sayılmaz

Kardeşim Cengiz Özer, Haydarpaşa Endüstri Meslek Lisesi'nde öğrenim gördüğü sırada sigortalı olarak özel bir şirkette staj görmeye başlamıştı.1988 yılında sigorta girişi elimizdeki evrakta gözüküyor ama SGK'nın web adresindeki giriş tarihi farklı. Elimizdeki belgeyle sigorta giriş tarihini değiştirme imkânımız var mı? Bir de kardeşim obezite rahatsızlığı geçiriyor ve yürümekte zorluk çekiyor. Bunun için rapor alıp malulen emekliliğini isteyebilir mi? Hangi hastaneden, ne şekilde yani sevk kâğıdı alarak mı rapor için başvuru yapabilir? İsmail Hakkı ÖZER

İsmail Bey, 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu gereğince, çıraklar ve meslek lisesi öğrencilerinin staj sigortasında emeklilik primi olmadığından, sadece hastalık-iş kazası primi olduğundan emeklilik için başlangıç sayılmıyor. Aynı sigorta numarası geçerli olmakla birlikte ilk normal çalışma başlangıcı, emeklilik için başlangıçtır. Obezite konusuna gelince, sadece obezite malulen veya özürlü emekliliğine yetmez. Obeziteden başka hastalıklar da varsa SGK'ya gidin, hastaneye sevk yazısı isteyin.

Bağ-Kur'da en kötü basamak 13'tür

Yedi yıldır cevabını bulamadığım sorunuma ve mağduriyetime cevap verebilirseniz, gelip sizi alnınızdan öpeceğim. Ankara Bahçelievler'de 25 yıldır hayat mücadelesi veren küçük bir esnafım. 2007 yılı eylül ayında Bağ-Kur 13. basamağından 9030 gün üzerinden emekli oldum. Ekim 2005'te 12 olan basamağımı (emekliliğimde daha fazla ücret alabilmek ümidiyle ) talebim üzerine 13. basamağa yükselttim. Bir basamak yükseltmek için o günün şartlarında 115 TL basamak atlama farkı ödeyerek ve aylık primlerimi de 230 TL'den 265 TL'ye çıkarmak kaydıyla 2 yıl daha prim ödeyip 21.09.2007'de emekli oldum. Sorum: Yedi yıldır yazmadığım, başvurmadığım kurum kalmadı. Neden 12. basamak emsal emekli arkadaşlarımdan, 13. basamak emeklisi olarak "daha az maaş" alıyorum? Türkiye Cumhuriyeti'nde bana bir örnek gösterebilir misiniz ki, kademesi, baremi, derecesi arttıkça maaşının geriye düştüğü bir kurum emeklisi var mıdır? Sizden kısa, öz ve net ne yapmam gerektiği konusunda yanıt bekliyorum.

Diyebilirsiniz ki;

1- Sistem böyle yapılacak bir şey yok.

2- Üstüne soğuk bir su iç.

3- Haklısın fakat yapacak bir şey yok.

4- Sorunun TBMM'de ele alınması ve yasayla düzeltilmesi gerekir.

5- Haklısın, sorununu mahkemeyle çözebilirsin.

6- Mağduriyetini gündeme taşıyabilir, Meclis'e öneri olarak sunabilirim. Ercan YELDAN

Sayın Yeldan, bahsettiğiniz konuyla ilgili çok sayıda yazımı gazeteden veya web sayfalarından görebilirsiniz. (http://www.haberturk.com/yazarlar/ali-tezel-1016/223411-bag-kur-emeklileri-icin-13-en-ugursuz-basamak). (http://www.alitezel.com/index.php?sid=yazi&id=3290)

Sebebi de kısa adı SDÖ olan "sosyal destek ödemesi"dir. 2003 yılında AK Parti hükümeti tüm Bağ-Kur emeklilerine seyyanen SDÖ adında zam yaptı. Bu zam, 1 ile 12. basamak arasında olanlara 150 lira, 13 ile 24 arasında olanlara 75 lira idi. 2003 yılından beri de gelen aylık zamlarla aralarındaki fark giderek büyüdü. Bu sebeple 12. basamaktan emekli olanlar, 13. basamaktan emekli olanlardan fazla aylık alırlar. Siz bu köşeler neden var sanıyorsunuz, vatandaşı devletin ve SGK'nın yanıltmalarından kurtarmak ve vatandaş odaklı cevap vermek için. Sorunun tek çözüm yeri de siyaset yani TBMM'dir. Yasal düzenleme çıkmadan sorununuzun çözülme şansı yok.

TC vatandaşı olmadan geçen yurtdışı süreleri borçlanılamaz

Eşim 1976 doğumlu (kadın) Tayland vatandaşı. 2008 yılında evlilik sebebiyle Türkiye'ye geldi. Türk vatandaşlığına kabul edildi ve 2012 yılından itibaren çifte vatandaş. Eşim Tayland'da 2008 yılına kadar sosyal güvenlik sistemine prim ödedi, 2014 yılında Türkiye'de bir şirkette sigortalı olarak çalışmaya başladı. Kendi ülkesinde sosyal güvenlik sitemine ödediği primleri yurtdışı çalışma şeklinde borçlanma imkânımız var mıdır? İkinci sorum ise şu: Kardeşim (erkek) 1976 doğumlu, 01.11.2004 yılından beri Tarım Bağ-Kur'u primi ödemekte (9 yıl 3 ay 13 gün). Yüzde 45 sağlık raporu bulunuyor. Kardeşimin malulen emekliliği veya erken emekliliği mümkün müdür? Eğer mümkün ise Bağ-Kur'lu olarak mı yoksa SSK'lı olarak mı emekli olmasını öneriyorsunuz?

YANIT

Eşiniz Tayland sürelerini borçlanamaz, zira o tarihlerde TC vatandaşı değil. Kardeşiniz ise var olan yüzde 45 oranlı raporuyla Bağ-Kur'a devam ederse, 18 yıllık sigortalılık süresi ve en az 4680 günle 2022 yılında emekli olur. Bundan sonra SSK'lı işe girer ve en az 3.5 yıl (1260 gün) SSK primi öder ve defterdarlıktan vergi indirim belgesi alırsa 2024 yılında 4400 günle emekli olur. Bu sebeple Bağ-Kur daha erken emekli ediyor.