Manipülatif kamulaştırmaya rekor ceza!

HABERTURK.COM

Hollanda'nın Lahey kentinden gelen bir tahkim kararı, dünya gündemine bomba gibi düştü. Bir dönem dünyanın en büyük enerji şirketlerinden biri olan Rus Yukos'un eski hissedarlarının hem Rus mahkemelerinde hem de uluslar arası tahkimde tam 9 yıldır sürdürdüğü hukuk savaşı tarihte kazanılmış en büyük zaferle sonuçlandı. Lahey Tahkim Mahkemesi, Yukos'a Rus hükümetinin politik ve haksız gerekçelerle el koyduğuna hükmetti. Bu kararın Rusya'nın batıda bulunan birçok kamu varlığına haciz yoluyla el konmasına yol açabileceği belirtiliyor.

9 YILLIK DAVA!

Putin iktidarı tarafından 2003 yılında Rus oligark Mikhail Hodorkovski'nin kontrolünde bulunan petrol devi Yukos'u didik didik incelemiş ve sonunda Hodorkovski ve ortaklarının Yukos'u yöneten şirketi GML Group'a 27 milyar dolarlık vergi cezası kesmişti. Yukos'un patronu Hodorkovski'yi de tam 10 yıllığına hapse götüren bu sürecin ardından Putin iktidarı sadece bu vergi cezasıyla kalmamış ve şirketin tüm aktiflerini de dondurma kararı almıştı. Bu karar Yukos'un ticari faaliyetlerinin de durmasına neden olarak şirketin hükümet tarafından talep edilen vergi cezasını ödemesini de imkansız kılmıştı. Bu sürecin sonunda 2007 yılında Yukos iflasını açıklamıştı. Şirketin Sibirya bölgesinde bulunan petrol yataklarını da içeren varlıkları Rosneft'e, gaz rezervleri ise Gazprom'a satılmıştı. O dönemde tüm dünyada büyük tartışmalara neden olan bu kamulaştırma kararı, Rus hükümetinin ağır şekilde eleştirilmesine neden olmuş, Rusya ise yapılan tüm işlemlerin hukuki olduğunu savunmuştu. Fakat Yukos'un eski sahibi olan Hodorkovski ve ortakları 2005 yılında, hem Rusya'da hem de uluslar arası mahkemelerde kamulaştırma kararına karşı hukuk savaşı başlatmıştı.

İŞTE KARARIN TAM METNİ!

50 MİLYAR DOLARLIK TAZMİNATI RUSYA ÖDEMEZSE?

Alınan bu kararın Rusya açısından batıda çok ciddi yaptırımları olacağı ve Rusya Devlet Başkanı Putin'in siyasi geleceği üzerinde de risk oluşturacağı düşünülüyor. GML yetkililerine göre Rusya'nın Yukos'un eski hissedarları tarafından talep edilen 114 milyar dolarlık tazminatın mahkeme tarafından kabul edilen bölümünü yani 50 milyar dolarlık kısmını Ocak ayının ortasına kadar ödemesi gerekiyor. Peki ya Rusya bu parayı ödemezse?

ROSNEFT VE GAZPROM'UN BATIDAKİ VARLIKLARI ARTIK RİSK ALTINDA

Yukos'un avukatlarından Yas Banifatemi, kararın Rusya'nın piyasa değeri bakımından en büyük iki şirketini de krizin içerisine sürüklediği iddiasında. Banifatemi, Rosneft ve Gazprom'un bünyelerinde Yukos varlıkları bulundurmaları nedeniyle, bu şirketlerin uluslararası varlıklarının artık risk altında olduğunu savunuyor. El konmadan önce Yukos'u yöneten GML Group'un Başkanı Tim Osborne'un açıklamaları ise oldukça çarpıcı ve aslında bu kararın uluslar arası hukuk açısından nerelere kadar varabileceğini de net olarak gösteriyor. Osborne, Yukos'un eski hissedarlarının, Rusya'nın hükmedilen tazminatı ödememesi durumunda Rus devlet şirketlerinin aktiflerine hukuki olarak yürüme hakkı olduğunu söylüyor. Osborne, 'Rosneft'in Batı'da bulunan varlıklarının yüzde 100 güvende olduğunu sanmıyorum' diyor.

RUSYA'NIN JETİNE BİLE EL KONMUŞTU

Rus devleri açısından bu risk azımsanmayacak kadar az. Çünkü Rus devletinin, daha önceki davalardaki tavrı, bu tarz tazminatları ödememek yönünde. Akıllara 1991-1992 yıllarında Rusya ile petrol karşılığı bebek maması ve böcek ilacı ticareti gerçekleştiren Cenevre merkezli Noga davası geliyor. Şirketin alacaklarının Rus devleti tarafından ödenmemesi sonrasında Avrupa mahkemeleri şirket lehine kararlar almış, fakat kesilen cezaların da Rus hükümeti tarafından ödenmemesi nedeniyle 680 milyon dolarlık borcun tahsili için Noga şirketi, Paris Air Show'da sergilenen Rus jetlerine ve İsviçre'deki Puşkin Devlet Müzesi'ndeki bazı sanat eserlerine haciz koymuştu.

PUTİN'İN BAŞINI AĞRITACAK KONVANSİYON

GML'nin bu davadaki bir başka kilit özelliği ise 2005 yılında Energy Charter Treaty adı verilen Enerji Şartı Anlaşması'na dahil olması. Bu anlaşma ülkelerde gerçekleştirilen enerji yatırımlarına uluslar arası güvence veren bir anlaşma. Rus hükümeti bu anlaşmayı kabul ettiğini açıklamasına rağmen halen resmi olarak anlaşmaya imza atmamış durumda.

100 ÜLKEDE DAVA YAĞMURU, HEDEF İSE ROSNEFT VE GAZPROM

York Üniversitesi'nin Kanada'da bulunan Osgoode Hall Hukuk Fakültesi'nden tahkim hukuku profesörü Gus Van Harten, Yukos davasında müşteki veya davacı sıfatı bulunan eski hissedarların yaklaşık 100 ülkede tahkim davası açma hakkına sahip olacağını belirtiyor. Van Harten bu hakkın 1958 yılında imzalanan New York Konvansiyonu'nun maddelerinden alındığı görüşünde. Van Harten kararın, Rus hükümetinin diplomatik dokunulmazlık kapsamında korunan Rosneft, Gazprom gibi bir çok varlığını artık daha kolay birer hedef haline getirebileceği inancında.

BU HAFTA İKİNCİ ŞOK YAŞANABİLİR

Yukos davasında bir diğer kritik karar ise bu hafta Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nden gelecek. Eski Yukos yöneticileri tarafından açılan 38 milyar dolarlık tazminat talebinin bulunduğu davada, davayı açan yöneticilerin sözcüsü Claire Davidson bu hafta kararın açıklanacağını söyledi. Bu davanın sonucu da eski Yukos hissedarlarının tamamı için bir emsal teşkil edecek.

RUSYA'DAN İLK AÇIKLAMA

Yukos'un eski Hukuk Şefi Dmitry Gololobov, 'Rusya'nın en iyi avukatları tutarak bu savaşı sürdürecek kadar parası ver. Muhtemelen Yukos sorunu bir 10 yıl daha devam edecektir' diyerek sürecin henüz tamamlanmadığını söyledi. Netekim Rusya cephesinden gelen açıklamalar bu yolun izleneceği yönünde. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, gerekçeli kararın ellerine ulaşmasının ardından tüm hukuki yolların kullanılacağını açıkladı.

Yukos'un eski sahiplerinden Hodorkovski ise kararın, başarılı bir şirketin devletle bağlantılı bir mafya tarafından ahlaksızca yağmalanmasına karşı emsal teşkil edecek bir karar olduğunu söyledi. Hodorkovski, "Fırsattan istifade tekrar belirtmek istiyorum ki, tamamen hukuk çerçevesinde yürüyen bu davanın herhangi tarafında yokum ve buradan gelecek herhangi bir finansal fayda da beklemiyorum". Aslında Hodorkovski bu davada ismiyle sembolik bir rol oynuyor. Çünkü Rus oligarkın kararın ardından yaptığı açıklamaya bakılırsa, Hodorkovski, Yukos'un Rus hükümetinin hedef tahtasına konduğunu görür görmez şirketi korumak için elindeki hisseleri yakın arkadaşı Leonid Nevzlin'e transfer etmiş. Böylece Nevzlin, Yukos'u yöneten holding GML Group'ta yüzde 70 paya sahip olarak en büyük hissedar haline gelmiş. Diğer 4 ortak Platon Lebedev, Mikhail Brudno, Vladimir Dubov ve Vasily Shakhnovsky ise yüzde 7.5'er payla diğer hissedarları GML'nin. GML ise el konmadan önce Yukos'un yüzde 60'ı üzerinde doğrudan kontrol gücüne sahipti.

RUSYA'NIN EN ZENGİNİYDİ

Rusya'nın bir zamanlar en zengin adamı olan Hodorovski 2003'te tutuklanmış, 2005'te hırsızlık ve vergi kaçakçılığı suçlamalarıyla hüküm giymişti. 40 milyar dolarlık büyüklüğe sahip Yukos ise kapatılmış ve devletleştirilmişti. Yukos'un en büyük hissedarı olan petrol şirketi Rossneft, Putin'e yakın isimler tarafından yönetilmekte. 10 yıllık hapsin ardından Putin Hodorovski'yi affetmişti. Serbest kalan Hodorovski o zamandan bu yana İsviçre’de yaşıyor.

'PUTİN DAVAYA BAKAN YARGI MENSUPLARINI MANİPÜLE ETTİ'

2005'ten bu yana davaya bakan mahkeme, Putin'in Yukos davasına bakan yargı mensuplarını manipüle ettiğine hükmetti. Mahkemeden yapılan açıklama Yukos'un bir dizi politik saldırı sonucu çöktüğü, Rus hükümetinin amacının vergiden çok şirketin iflas etmesi olduğuna kanaat getirdiklerini açıkladı.

KARAR RUSYA'NIN FİNANSAL DENGESİNİ SARSACAK

Credit Suisse ekonomisti Alexei Pogorelov, kararın ekonomik boyutuna dikkat çekti. Pogorelov, "Bu karar Rusya'nın uzun vadeli finansal dengesini etkileyebilecegi gibi uluslararası sermaye makamlarının, Rusya'nın ekonomik notunu gözden geçirmek konusunda tartışmaya başlamasına sebep olabilir" dedi. 50 milyar dolar Rusya'nın toplam yıllık ekonomik gelirinin yüzde 2.5'ine veya kesintileri gidermek adına kurduğu Rezerv Fonu'nun yüzde 57'sine denk geliyor.