Dünya ekonomisi çöküyor mu?

Küresel piyasalar büyüme konusuna oldukça hassas. Dünya Bankası yayımladığı yıllık raporunda 2015 için büyüme tahminini yüzde 3.4’ten yüzde 3’e çekti. Banka 2016 büyüme tahminini de yüzde 3.5’ten yüzde 3.3’e düşürdü. Üstelik bu düzeltmeyi petrol fiyatlarının yarıdan fazla gerilemesinin dünya büyümesini yaklaşık yarım puan artıracağı tahminine rağmen yaptı.

■ Anlaşılan petrol düşüşü imdada yetişmeseydi şok bir büyüme revizyonu ile karşılaşacaktık. Dünya Bankası büyüme tahminini yüzde 3.4’ten yüzde 3’e değil de yüzde 2.5’e düşürdüğünü varsayalım, tam bir deprem etkisi yaratırdı.

■ Nitekim önceki gün açıklanan raporla dünya büyüme hızının 0.4 puan azaltılması, Wall Street’te güçlü bir dalgalanmaya yol açtı. Büyümeye duyarlı emtia fiyatları küresel kriz sonrasının en düşük düzeyine indi.

■ CRB Emtia Endeksi dün 218.69’a inerek küresel krizdeki dip seviyesinden sonra en düşük düzeyine geriledi. Endeksin gerilemeye başladığı 23 Haziran 2014’e göre kaybı ise yüzde 30.2’ye vardı. Düşüşlerin başını yüzde 60’lara varan azalmayla petrol çekiyor.

■ Büyümede düşüş beklentisi geçtiğimiz sonbaharda petrol fiyatlarındaki gevşemeyi ivmelendirmişti. Hemen hemen bütün emtia fiyatları geriliyor. Son büyüme azalmasının vurduğu emtia ise bakırdı. Bakır fiyatlarındaki bir günlük düşüş yüzde 7’yi aştı. Bakırın ton fiyatı da son dört yıldır ilk kez 6 bin doların altına sarktı. 5545 dolarlık fiyat henüz iki hafta önce yılbaşında 6.300 dolardı. Bakırın fiyatı 25 Temmuz 2014’te 7.190 dolara kadar yükselmişti. O tarihten başlayan ve son günlerde ivmelenen düşüş yüzde 22.9’a vardı. Bakırda rekor fiyat ise 14.2.2011’de 10.160 dolarla görüldü. Bu tepe noktaya göre düşüşü yüzde 45.4 düzeyinde gerçekleşti.

■ Küresel ekonomideki yavaşlamaya işaret eden bir başka gösterge kuru yük gemisi navlunları. Küresel kriz sırasında hiç kimsenin aklına hatta hayaline gelmeyen düzeylere yükselen navlunlar krizle birlikte çöktü. Çöküş oranı yüzde 94 gibi çok yüksek düzeydeydi. Baltic Dry Endeksi 11 bin 793 puandan 666 puana kadar gerilemişti. Son olarak 4 Kasım 2014’te 1.484 puandan dün 724 puana indi ve yüzde 51 düştü. Krizdeki rekor düşük düzeyine çok yaklaştı.

■ Aşağıda yer alan grafik adeta ABD’nin yıkılan İkiz Kuleleri’ni ortasında barındırıyor gibi. Kulelerin öncesine yatay seyir hâkimdi, sonrasına da aşağı yukarı aynı eğilim hâkim. Ama sonraki yatay dalgalı seyrin, biraz daha aşağıda bir platoda hareket ettiğini belirtmek gerekiyor.

■ Emtia ve faizlerdeki gerilemenin ardından kuru yük navlunlarındaki büyük düşüş, küresel büyümeye son derece duyarlı bakır fiyatlarındaki sert geri çekilme ile yan yana konulunca ürkütücü bir görüntü verebilir. Ne oluyor küresel çapta batıyor muyuz gibi bir soruyu gündeme getirebilir.

■ Fakat durum öyle korkulacak kadar da değil. Çünkü emtialar ile bakır ve navlunlar büyümeye duyarlı ama asıl Çin’in büyümesine duyarlı. Emtiaların asıl büyük ithalatçısı bu ülke. Taşıma işini de gemiyle yapıyor. Halbuki Çin’in büyümesi ivme kaybediyor. Yüzde 7.5’lik büyüme kabullenildi gibi. Şimdi onun altına inilmesin diye yeni parasal paketler açıklanıyor.

■ Navlunların düşüşünde ise büyümenin ivme kaybı ve bunun özellikle Çin’de olması etkili. Ama etkili olan başka bir faktör daha var, o da gemi arzındaki artış. Kriz öncesindeki yüksek navlunlara göre bu iş çok kârlıydı ve aşırı fazla gemi siparişi verildi. Gemi inşaatları tamamlandı, teslimler gerçekleşiyor ama şimdi de ortada taşıyacak yük azaldı. Sonuçta gemi kiraları kriz öncesi uzun vadeli fiyatların da altına indi. Yani küresel ekonomi olarak batmıyoruz.

SONUÇ: “Görünürden görünmezler çoktur.”